เรื่อง “กระบวนการจัดการ การบริหารงานเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System: DHS )อย่างเป็นเอกภาพ ( Unity District Health Team ) จังหวัดพะเยา (District Health System: DHS Participatory Action on Unity District Health Team in Phayao Province.)

ระบบสาธารณสุขในระดับอำเภอ มีบทบาทในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติจากระดับ จังหวัด อำเภอ ตำบลและหมู่บ้าน/ชุมชน ซึ่งดำเนินการบริหารจัดการบริการสุขภาพให้กับประชาชนและชุมชนให้มีความเข้มแข็งสามารถดูแลตนเอง พึ่งตนเองได้ด้านสุขภาพและคุณภาพชีวิตของประชาชนโดยมีจัดบริการที่เหมาะสมการจัดการระบบสุขภาพระดับอำเภอ ประสานให้เกิดการมีส่วนร่วม แบบบูรณาการทั้งเชิงปฏิบัติการและบริหารจัดการ มีการพัฒนาโครงสร้าง แนวทาง รูปแบบการดำเนินงานที่มีเอกภาพ

ประโยชน์ของผลงาน

๑. เพื่อพัฒนารูปแบบ กิจกรรมและกระบวนการในการจัดการด้านการบริหารเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ (District Health System: DHS)โดย มี แนวทาง ขั้นตอน และดำเนินการตามกระบวนการสนับสนุนการทำงานแบบมีส่วนร่วมขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพ ผสมผสาน การส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟูสภาพของประชาชนให้มีสุขภาพดีถ้วนหน้า ทั้งอำเภอ “ อำเภอสุขภาวะ” (Input, Activity, process, operations)

๒.นำผลการศึกษาและพัฒนากระบวนการเชิงกระบวนการมีส่วนร่วม ( Participatory Action Research ) ผลสำเร็จ ปัญหา อุปสรรค การแก้ไขปัญหา แนวทางการพัฒนาการบริหารงานเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอที่เป็นเอกภาพ (Unity District Health Team) จากผลลัพท์ของการดำเนินงานตาม บทบาทงานระบบสาธารณสุขในระดับอำเภอ มีความสำคัญในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติจากระดับ จังหวัด อำเภอ ตำบลและหมู่บ้าน/ชุมชน (Product ,Out Put ,Impact )

วัตถุประสงค์

1.เพื่อประเมินผล กิจกรรมและกระบวนการ บริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ในพื้นที่จังหวัดพะเยา

2.เพื่อศึกษา การพัฒนาศักยภาพ และรูปแบบในการบริหารจัดการและการมีส่วนร่วมในระบบสุขภาพระดับอำเภออย่างมีเอกภาพ ( Unity District Health Team ) ในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ ของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ระดับอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน ตามสภาพปัญหาบริบท ในพื้นที่

วิธีการศึกษา มีรูปแบบการศึกษาเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ( Participation Action Research ) และ การประเมินผล ( Evaluation Research )โดยนำแนวคิดการประเมินผล แบบ CIPP Model ในขั้นตอนการดำเนินงาน ตามโครงการกิจกรรมและกระบวนการ บริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ( Context , Input , Process, Product )

กลุ่มตัวอย่าง เลือกแบบเจาะจง ( Purposive Sampling ) ในระดับอำเภอทุกแห่ง และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ที่มีการดำเนินการตำบลจัดการสุขภาพ และกรณีศึกษา รายอำเภอ จำนวน 1 อำเภอ

1.เป้าหมาย/พื้นที่ เครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ทุกแห่ง 9 อำเภอในพื้นที่จังหวัดพะเยา ได้แก่ อำเภอเมือง ( รวมพื้นที่ในเขตเทศบาลเมือง ซึ่งมีศูนย์สาธารณสุขชุมชนเมือง : ศสม. ) , อำเภอเชียงคำ, อำเภอแม่ใจ ,อำเภอดอกคำใต้, อำเภอจุน , อำเภอปง, อำเภอภูกามยาว, อำเภอเชียงม่วน,อำเภอภูซาง

2.โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ในพื้นที่ตำบล ที่มีการดำเนินการตำบลจัดการสุขภาพ ในปี งบประมาณ 2555-2556

เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา

เก็บรวบรวมข้อมูลโดย สร้างแบบรวบรวมข้อมูลตามขั้นตอนของแนวทางการประเมินเครือข่ายสุขภาพอำเภอและแผนงานการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) 5 ลำดับการพัฒนา และประเด็น หนึ่งอำเภอ หนึ่งโครงการ ( ODOP ) กระบวนการพัฒนาเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ( Primary care Award : PCA ) ภายใต้แผนยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุขและแผนงานสาธารณสุขระดับจังหวัดพะเยา และถอดบทเรียนจากการเรียนรู้จากการแก้ไขปัญหาและพัฒนาในพื้นที่ (Context Base Learning :CBL) ตามกรอบการประเมินของ CIPP Model โดยรวบรวมข้อมูลมาวิเคราะห์ เชิงปริมาณและเชิงคุณภาพที่ได้จากแบบสอบถามในเนื้อหา กิจกรรมปัญหาและข้อเสนอแนะ และข้อมูลทุติยภูมิที่ได้จากการศึกษาจากเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์และสังเคราะห์เนื้อหา(Content Analysis) ตามองค์ประกอบดังนี้

Context –นโยบายระบบสุขภาพระดับ ส่วนกลาง เขต จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน บริบทพื้นที่ สถานการณ์การจัดบริการด้านสาธารณสุข ระดับอำเภอและปฐมภูมิที่มีอยู่ก่อนดำเนินงานโครงการบริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ในพื้นที่

Input- แผนระบบบริการสุขภาพระดับจังหวัด ( Service Plan ) ,กิจกรรม โครงการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) ,กระบวนการพัฒนาคุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ( Primary care Award : PCA ), งบประมาณ,บุคลากร, ทีมงาน,วัสดุอุปกรณ์ และกิจกรรมการมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน ฯลฯ

Process –กระบวนการ 5 ขั้นตอน DHS ด้วยกลไกบันได 5 ขั้น ตั้งแต่การมอบนโยบาย และการปฏิบัติ ระดับจังหวัด อำเภอ ตำบล กิจกรรม, การบริหารจัดการ, การมีส่วนร่วม, การดำเนินการตามแผนงาน โครงการประเด็น การพัฒนางานสาธารณสุขในพื้นที่ ระดับอำเภอ การควบคุม ติดตาม ประเมินผล (CUP Management, PCA, CBL)

Product –ผลลัพธ์การดำเนินงานตามโครงการ กิจกรรมของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) ผลลัพท์ความสำเร็จตามประเด็นการขับเคลื่อนการพัฒนางานสาธารณสุข การบูรณาการ องค์กรในระดับ อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน การจัดการสุขภาพ กระบวนการทำแผนชุมชนแบบมีส่วนร่วม ( SRM) นวัตกรรมชุมชนที่แก้ปัญหาได้ กิจกรรมการดูแลตนเองและพึ่งตนเองด้านสุขภาพ ชุมชนเข้มแข็ง ฯลฯ

Impact –ผลกระทบต่อ การดำเนินงาน ในระบบสาธารณสุขในพื้นที่ การพึ่งตนเองด้านสุขภาพชุมชนเข้มแข็ง การแก้ไขปัญหา อุปสรรค สภาพพื้นที่ การเมือง การสื่อสาร เทคโนโลยี ฯลฯ

ผลการรวบรวมข้อมูลศึกษาเบื้องต้น ด้วยการติดตามประเมินผลประเด็น ODOP ในพื้นที่ของแต่ละอำเภอ มีการพิจารณาประเด็นจากการบรูณาการต่อยอดกับงานปัญหาในพื้นที่ และงานประจำที่ต้องพัฒนากระบวนการงาน โดยเน้นให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาและพัฒนากระบวนงานดังกล่าวให้สอดคล้องกับภารกิจและความต้องการของชุมชนในพื้นที่ ซึ่งในแต่ละอำเภอ โดยมีประเด็นดังนี้

1 อำเภอเมืองพะเยา เรื่องการดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้พิการและผู้ด้อยโอกาส เครือข่ายสุขภาพ

2 อำเภอแม่ใจ เรื่องการพัฒนาระบบบริการผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง (ความดันโลหิตสูง และเบาหวาน)

3 อำเภอเชียงคำและอำเภอภูซาง เรื่องการพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรัง (โรคความดันโลหิตสูงและโรคเบาหวาน)

4 อำเภอเชียงม่วน เรื่องการพัฒนาระบบการดูแลกลุ่มเสี่ยง กลุ่มป่วยโรคเบาหวาน

5 อำเภอปง เรื่องการพัฒนาระบบบริการผู้ป่วยโรคเรื้อรังและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ

เพื่อก้าวสู่อำเภอสุขภาวะด้านโรคเรื้อรัง

6 อำเภอดอกคำใต้ เรื่องการพัฒนาระบบงานควบคุมป้องกันวัณโรคโดยชุมชนมีส่วนร่วม

7 อำเภอจุน เรื่องการพัฒนาระบบสุขภาพวัยรุ่นที่ยั่งยืนโดยชุมชนมีส่วนร่วม

8 อำเภอภูกามยาว เรื่อง การส่งเสริมสุขภาพดดยการออกกำลังกาย (Fit for life ) เพื่อป้องกันโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง

วิเคราห์การติดตามและประเมินผลและพัฒนาบุคลากร ได้แก่ การประชุมเชิงปฏิบัติการแลกเปลี่ยนประสบการณ์การพัฒนาเครือข่ายบริการสุขภาพระดับอำเภอให้แก่ผู้บริหารและผู้ปฏิบัติ การจัดเวทีพัฒนาแผนงานโครงการของอำเภอ ในเขตพื้นที่ จังหวัดพะเยา และการจัดประชุมสรุปเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ DHS

มีรสรุปผลการประเมินและติดตามผลลัพท์ในพื้นที่ตามกระบวนการพัฒนาต่อเนื่องในด้าน

-การบริหารจัดการโครงการและแผนงาน การนำนโยบายสู่การดำเนินงานในระดับปฏิบัติการบริหารงานเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System: DHS )อย่างเป็นเอกภาพ ( Unity District Health Team )

- การติดตาม นิเทศ กำกับ และประเมินผล โครงการ

- การรวมรวม วิเคราะห์ข้อมูล และ การมีส่วนร่วมในการดำเนินงานตามกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ( Participatory Action Research )

- การบริหารจัดการ สร้างทีมงานผู้มีส่วนร่วมวิจัยในกลุ่มงานสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยาและพื้นที่ ทุกอำเภอ จังหวัดพะเยา

1. ชื่อโครงการ (ภาษาไทย):

เรื่อง “กระบวนการจัดการ การบริหารงานเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System: DHS )อย่างเป็นเอกภาพ ( Unity District Health Team ) จังหวัดพะเยา

ชื่อโครงการ (ภาษาอังกฤษ):

District Health System: DHS Participatory Action on Unity District Health Team in Phayao Province.

2. ภูมิหลังและที่มาของโครงการ (Background and Rational):

ที่มาทีมาและความสำคัญ

บทบาทงานระบบสาธารณสุขในระดับอำเภอ มีความสำคัญในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติจากระดับ จังหวัด อำเภอ ตำบลและหมู่บ้าน/ชุมชน ซึ่งบทบาทเดิมนั้นจะเป็นผู้ให้บริการ ผู้ประสานงาน จัดบริการในเขตที่เรียกว่า CUP: Contracting Unit for Primary care ดำเนินการบริหารจัดการบริการสุขภาพให้กับประชาชนและชุมชนให้มีความเข้มแข็งสามารถดูแลตนเอง พึ่งตนเองได้ด้านสุขภาพ โดยมี หน่วยงานส่วนราชการสาธารณสุขอำเภอ( สสอ.), โรงพยาบาลชุมชน(รพช. ), องค์การบริหารส่วนท้องถิ่นและภาคีภาคประชาชน ในพื้นที่ ส่งเสริม สนับสนุนการทำงานแบบมีส่วนร่วมขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพ ผสมผสาน การส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟูสภาพของประชาชนให้มีสุขภาพดีถ้วนหน้า ทั้งอำเภอ “ อำเภอสุขภาวะ”โดยมีเครือข่ายบริการปฐมภูมิที่มีคุณภาพ คือโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต. )เป็นหน่วยจัดบริการที่เหมาะสม มีกระบวนการเรียนรู้สภาพปัญหาพื้นที่ และสร้างเสริมศักยภาพของสังคมในชุมชน ครอบครัว และบุคคลตามบริบทของพื้นที่ ซึ่งมีเป้าหมายของระบบสุขภาพระดับอำเภอ คือ

- สถานะสุขภาพ ( Health status ) ของประชาชนในอำเภอดีขึ้น ลดโรคที่เป็นปัญหา ส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันความเจ็บป่วยที่ป้องกันได้ และมีศักยภาพในการรับมือกับปัญหาสาธารณสุขที่เปลี่ยนแปลงได้

- ประชาชนสามารถดูแลและพึ่งตนเองด้านสุขภาพองค์รวมได้ (Self and Essential care) โดย การมีส่วนร่วมของ ประชาชน ครอบครัว ชุมชนและท้องถิ่น อย่างต่อเนื่อง

- ทีมเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS ) มีความเข้มแข็งและมีเอกภาพในการบริหารจัดการอย่างมีเอกภาพ ( Unity District Health Team )

- สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยาได้มีการกำหนดนโยบายและกระบวนการดำเนินงานที่ถ่ายทอดนโยบายลงไปยังพื้นที่ เพื่อเกิดการทำงานทิศทางเดียวกันในทุกระดับเป็นเรื่องสำคัญ ต้องอาศัยการดำเนินการแบบบูรณาการอย่างมีส่วนร่วม โดยมุ่งเน้นผลสัมฤทธิ์จากทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จึงจะบรรลุความสำเร็จตามเป้าหมายที่กำหนด ดังนั้นการจัดการระบบสุขภาพระดับอำเภอ ให้มีศักยภาพในการรองรับนโยบาย ประสานให้เกิดการมีส่วนร่วมของการทำงาน แบบบูรณาการทั้งเชิงปฏิบัติการและบริหารจัดการ มีการพัฒนาโครงสร้าง แนวทาง รูปแบบการดำเนินงานที่มีเอกภาพและประสิทธิภาพ ในระบบบริการสาธารณสุข อย่างยิ่ง

3. วัตถุประสงค์ของโครงการวิจัย (Objective)

3.1 วัตถุประสงค์หลัก (Primay Objective):

เพื่อศึกษา การมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการในระบบสุขภาพระดับอำเภอที่เป็นเอกภาพ ( Unity District Health Team ) ในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ ของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ระดับอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน ตามสภาพปัญหาบริบท ในพื้นที่

1.1เพื่อประเมินผล กิจกรรมและกระบวนการ บริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ในพื้นที่จังหวัดพะเยา

1.2.เพื่อศึกษา การพัฒนาศักยภาพ และรูปแบบในการบริหารจัดการและการมีส่วนร่วมในระบบสุขภาพระดับอำเภออย่างมีเอกภาพ ( Unity District Health Team ) ในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติ ของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ระดับอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน ตามสภาพปัญหาบริบท ในพื้นที่

3.2 วัตถุประสงค์รอง (Secondary Objective):

-เพื่อพัฒนารูปแบบ กิจกรรมและกระบวนการในการจัดการด้านการบริหารเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ (District Health System: DHS)โดย มี แนวทาง ขั้นตอน และดำเนินการตามกระบวนการสนับสนุนการทำงานแบบมีส่วนร่วมขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพ ผสมผสาน การส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟูสภาพของประชาชนให้มีสุขภาพดีถ้วนหน้า ทั้งอำเภอ “ อำเภอสุขภาวะ” (Input, Activity, process, operations)

-นำผลการศึกษาและพัฒนากระบวนการเชิงกระบวนการมีส่วนร่วม ( Participatory Action Research ) ผลสำเร็จ ปัญหา อุปสรรค การแก้ไขปัญหา แนวทางการพัฒนาการบริหารงานเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอที่เป็นเอกภาพ (Unity District Health Team) จากผลลัพท์ของการดำเนินงานตาม บทบาทงานระบบสาธารณสุขในระดับอำเภอ มีความสำคัญในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติจากระดับ จังหวัด อำเภอ ตำบลและหมู่บ้าน/ชุมชน (Product ,Out Put ,Impact )

4. วิธีการดำเนินโครงการ (Materials and Methods)

4.1 การออกแบบการวิจัย (Study Design):

วิธีการศึกษา มีรูปแบบการศึกษา เชิงประเมินผล ( Evaluation Research )โดยนำแนวคิดการประเมินผล แบบ CIPP Model ในโครงการกิจกรรมและกระบวนการ บริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ( Context , Input , Process, Product )ในแต่ละขั้นตอนและการมีส่วนร่ม(Participatory Action Reasearc

เก็บรวบรวมข้อมูลโดย

1.สร้างแบบรวบรวมข้อมูลตามขั้นตอนของแนวทางการประเมินเครือข่ายสุขภาพอำเภอและแผนงานการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) / กระบวนการพัฒนาเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ( Primary care Award : PCA ) ภายใต้แผนยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุขและแผนงานสาธารณสุขระดับจังหวัดพะเยา และถอดบทเรียนจากการเรียนรู้จากการแก้ไขปัญหาและพัฒนาในพื้นที่ (Context Base Learning :CBL) ตามกรอบการประเมินของ CIPP Model โดยรวบรวมข้อมูลมาวิเคราะห์ เชิงปริมาณและเชิงคุณภาพที่ได้จากแบบสอบถามในเนื้อหา กิจกรรมปัญหาและข้อเสนอแนะ และข้อมูลทุติยภูมิที่ได้จากการศึกษาจากเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์และสังเคราะห์เนื้อหา(Content Analysis) ตามองค์ประกอบดังนี้

Process –กระบวนการ5ขั้นตอน DHS ด้วยกลไกบันได 5 ขั้น ตั้งแต่การมอบนโยบาย และการปฏิบัติ ระดับจังหวัด อำเภอ ตำบล กิจกรรม, การบริหารจัดการ, การมีส่วนร่วม, การดำเนินการตามแผนงาน โครงการประเด็น การพัฒนางานสาธารณสุขในพื้นที่ ระดับอำเภอ การควบคุม ติดตาม ประเมินผล ( CUP Management,PCA ,CBL,)

2.การเก็บรวบรวมข้อมูลการมีส่วนร่วม เครื่องมือในการวิจัยโดยสร้างแบบบันทึกข้อมูล 5 ระดับการมีส่วนร่วมของเครือข่ายสุขภาพอำเภอ คือ การให้ข้อมูลข่าวสาร(Inform) การปรึกษาหารือ( Consult) การให้เข้าร่วมมีบทบาท ( Involve) การสร้างความร่วมมือ (Collaborate) การเสริมพลังอำนาจ ( Empower) และขั้นตอนพัฒนาการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) 5 ขั้นตอน ด้วยกลไกบันได 5 ขั้น ตั้งแต่การมอบนโยบาย และการปฏิบัติ ระดับจังหวัด อำเภอ ตำบล กิจกรรม, การบริหารจัดการ, การมีส่วนร่วม, การดำเนินการตามแผนงาน โครงการประเด็นการพัฒนางานสาธารณสุขในพื้นที่และ กระบวนการพัฒนาเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ( Primary care Award : PCA ) ภายใต้แผนยุทธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุขและแผนงานสาธารณสุขระดับจังหวัดพะเยา และถอดบทเรียนจากการเรียนรู้จากการมีส่วนร่วมแก้ไขปัญหาและพัฒนาในพื้นที่ (Context Base Learning :CBL) โดยรวบรวมข้อมูลมาวิเคราะห์ เชิงคุณภาพที่ได้จากขั้นตอนการมีส่วนร่วมในกิจกรรมด้วยการ มีส่วนร่วมในกิจกรรม สังเกต สัมภาษณ์ตามแบบสอบถามที่สร้างขึ้นตามเนื้อหา กิจกรรมปัญหาและข้อเสนอแนะ และข้อมูลทุติยภูมิที่ได้จากการศึกษาจากเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์และสังเคราะห์เนื้อหา(Content Analysis) เชิงคุณภาพ ด้านการนำนโยบายระบบสุขภาพระดับ ส่วนกลาง เขต จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน บริบทพื้นที่ สถานการณ์การจัดบริการด้านสาธารณสุข ระดับอำเภอและปฐมภูมิที่มีอยู่ก่อนดำเนินงานโครงการบริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ในพื้นที่ การจัดทำแผนระบบบริการสุขภาพระดับจังหวัด ( Service Plan ) ,กิจกรรม โครงการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) ,กระบวนการพัฒนาคุณภาพเครือข่ายบริการปฐมภูมิ ( Primary care Award : PCA ), งบประมาณ,บุคลากร, ทีมงาน,วัสดุอุปกรณ์ และกิจกรรมการมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน ฯลฯ และแบบบันทึกวิเคราะห์การมีส่วนร่วม 5 ระดับของการมีส่วนร่วม การดำเนินการตามแผนงาน โครงการประเด็นการพัฒนางานสาธารณสุขในพื้นที่ ระดับอำเภอ การควบคุม ติดตาม ประเมินผล การบริหารจัดการโครงการ (CUP Management)กิจกรรมการบริการปฐมภูม (Primary care)การเรียนรู้การแก้ไขปัญหาในพื้นที่ (Context base learning)สรุปการดำเนินงานตามโครงการ กิจกรรมของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DHS) แต่ละอำเภอตามประเด็นการขับเคลื่อน( Essential care ) การบูรณาการ องค์กรในระดับ อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน การจัดการสุขภาพ กระบวนการทำแผนชุมชนแบบมีส่วนร่วม ( SRM) นวัตกรรมชุมชนที่แก้ปัญหาได้ กิจกรรมการดูแลตนเองและพึ่งตนเองด้านสุขภาพ ชุมชนเข้มแข็ง การพึ่งตนเองด้าน การแก้ไขปัญหา/อุปสรรค

4.2 ประชากรที่ศึกษา (Study Population):

เครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS) ทุกแห่ง 9 อำเภอในพื้นที่จังหวัดพะเยา ได้แก่ อำเภอเมือง ( รวมพื้นที่ในเขตเทศบาลเมือง ซึ่งมีศูนย์สาธารณสุขชุมชนเมือง : ศสม. ) , อำเภอเชียงคำ, อำเภอแม่ใจ ,อำเภอดอกคำใต้, อำเภอจุน , อำเภอปง, อำเภอภูกามยาว, อำเภอเชียงม่วน,อำเภอภูซาง

4.3 แหล่งที่มาของประชากร (Source of Study Population):

4.4 การได้มาซึ่งประชากรที่ศึกษา (Method of Recruitment of Study Population):

4.8 ขั้นตอนการศึกษา (Study Procedures):

ระบบสุขภาพอำเภอ ( District Health System ) คือการทำงานสุขภาพโดยใช้อำเภอเป็นฐาน มองทุกส่วนในอำเภอเป็นเนื้อเดียวกัน ส่วนราชการสาธารณสุข หน่วยงานต่างๆในอำเภอ องค์การบริหารส่วนท้องถิ่น และภาคีภาคประชาชน โดยมีเป้หมายขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพของประชาชนทั้งอำเภอ ผสมผสานงานสร้างเสริมสุขภาพ ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู เข้าด้วยกันในบริบทของสังคมในพื้นที่เป็นองค์รวม ต่อเนื่อง และ บุคคล ครอบครัว ชุมชม พึ่งตนเองได้ในการดูแลตนเองด้านสุขภาพ และชุมชนเข้มแข็งในการจัดการสุขภาพอย่างยั่งยืน

ความสำคัญ – ด้านโครงสร้างการบริหารจัดการในระดับอำเภอมีศักยภาพที่รองรับนโยบายจากส่วนกลางและจังหวัด และจัดการนโยบายไปสู่ระดับปฏิบัติตามความจำเป็นและความต้องการของพื้นที่ให้เกิดการบูรณาการอย่างสมดุลและพัฒนาบริการปฐมภูมิไปพร้อมกับการพัฒนาระบบบริการในภาพรวมของอำเภอ

-ด้านศักยภาพ ได้รับการพัฒนาให้มีขีดความสามารถ สมรรถนะตามลักษณะ “ ระบบสุขภาพแบบบูรณาการ ( Integrated health care system ) คือ มีการบูรณาการ ผสมผสานสถานบริการต่างๆ โรงพยาบาลระดับอำเภอ ระดับตำบล ( รพ.สต./ศสม./ สสช.)ระดับหมู่บ้าน (ศสมช.) องค์กรปกครองส่วนท้อถิ่น องค์กรชุมชน ต่างที่มีอยู่ บูรณาการกันได้อย่างเป็นระบบ ไม่มีช่องว่าง ไม่มีความซ้ำซ้อน ทั้งเชิงบริหารจัดการ และปฏิบัติการ

-ด้านการประสานงาน มีความเหมาะสมที่ประสานทั้งในระดับนโยบายและประสานเชื่อมต่อระบบบริการจากระดับสูง อำเภอ ตำบล เป็นพวงบริการถึงระดับปฐมภูมิ

4.9 การวัดผล/การวิเคราะห์ผลการวิจัย (Outcome Measurement/Data Analysis) (กระบวนการวัดผล/ วิเคราะห์ผล รวมถึงสถิติที่ใช้):

วัดผล ในกระบวนการพัฒนา ตามลำดับการพัฒนา 5 ขั้นตอนคือ กลไก 5 ขั้น การพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DHS)

วัดผลจากการเรียนรู้ระหว่างเครือข่ายปฐมภูมิระดับอำเภอและโรงพยาบาลระดับอำเภอในบริบทของพื้นที่ มีการพัฒนาตนเอง ด้วยกระบวนการพัฒนาคุณภาพอย่างผสมผสาน ด้านทรัพยากร บุคลากร ทีมสหสาขาวิชาชีพ ( Interdisciplinary team ) โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ( District Health System) ตามบันได 5 ขั้น และ มีประเด็นสุขภาพในการขับเคลื่อน ระบบ (One District One Project) พัฒนาและแก้ไขปัญหาสาธารณสุขในพื้นที่ให้เป็นหนึ่งเดียวกันไม่แยกส่วนการพัฒนา ส่งเสริมให้ประชาชนมีความร่วมมือในการจัดการปัญหาสุขภาพของชุมชนและพร้อมที่จะพัฒนาสู่อำเภอสุขภาวะในอนาคตภายใต้ความร่วมมือจากทุกภาคส่วน

บันไดขั้นที่ 1- การทำงานร่วมกันในระดับอำเภอ ( Unity District Health Teem )

1.1 มีคำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการ DHS พร้อมกำหนดบทบาทชัดเจน

1.2 ทีมงานDHS ทำงานตามหน้าที่ที่รับมอบหมาย

1.3 พัฒนาบุคลากรตามความต้องการของบุคคลหน่วยงาน (Training Need)

1.4 รวบรวมข้อมูลและปัญหาสุขภาพพื้นที่

1.5 ชุมชนและเครือข่ายDHS มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมด้านสุขภาพ

บันไดขั้นที่ 2-การทำงานให้เกิดคุณค่า ทั้งกับผู้รับบริการ และผู้ให้บริการ(Appreciation)

1.1 คณะกรรมการ DHSมีการประชุมสม่ำเสมอ มีบันทึกเป็นหลักฐาน

1.2 ทีมงานวิเคราะห์ข้อมูลและการแก้ไขปัญหาพื้นที่

1.3 มีแผนการพัฒนาบุคลากรเน้นองค์ความรู้ ทักษะ ( Knowledge management KM ,CBL.Family Medicine :FM, Skill)

1.4 มีการวิเคราะห์ข้อมูล และปัญหา การดูแลสุขภาพที่จำเป็น( Essential care )

1.5 ชุมชนและเครือข่ายDHS องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ( อปท.)มีการสนับสนุนและบูรณาการงบประมาณ ( Resource sharing )

บันไดขั้นที่ 3-การแบ่งปันทรัพยากรและการพัฒนาบุคลากร(Resource sharing and Human development )

1.1 คณะกรรมการมีการใช้ข้อมูลในการวางแผนยุทธศาสตร์และแผนปฏิบัติการ

1.2 เจ้าหน้าที่และทีมงานมีความพึงพอใจในงานและผลลัพธ์ของงานที่เกิดขึ้น

1.3 มีแผนพัฒนาบุคลากรเชื่อมโยงกระบวนการเรียนรู้สู่การปฏิบัติงานประจำ

1.4 มีการพัฒนา,แก้ไขปัญหา และดูแลสุขภาพที่จำเป็นของประชาชน( Essential care )

3.5ชุมชนและเครือข่ายDHS มีส่วนร่วมในการคิดวางแผน จัดการระบบสุขภาพชุมชนร่วมกันและมีการดำเนินงานที่เกิดขึ้นเป็นรูปธรรม

บันไดขั้นที่ 4-การให้บริการสุขภาพตามบริบทที่จำเป็น (Essential care )

4.1คณะกรรมการสามารถดำเนินงานได้อย่างเป็นรูปธรรม (โครงการตามประเด็นฯ)

4.2 บุคคลอื่น/ผู้รับบริการเห็นคุณค่า และชื่นชมเจ้าหน้าที่และทีมงาน

4.3 มีแผนพัฒนาบุคคลากรเชื่อมดยงกระบวนการเรียนรู้สู่การปฏิบัติงานประจำและพัฒนาตนเองนำไปสู่การสร้างสรรค์นวัตกรรม

4.5 ชุมชนและเครือข่ายมีแผนการบริหารจัดการสุขภาพชุมชน พร้อมมีส่วนรวมรับผิดชอบ ร่วมตรวจสอบผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น

บันไดขั้นที่ 5-การมีส่วนร่วมของเครือข่ายและชุมชน (community participation )

5.1 คณะกรรมการเครือข่ายสุขภาพ DHSมีการประเมินเพื่อวางแผนพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

5.2 เจ้าหน้าที่และทีมงานรึ้กมีคุรค่าในงานที่ทำ

5.3 การพัฒนาบุคลากรเชื่อมโยงการดูแลมิติทางจิตใจ และจิตวิญญาณ

5.4 มีการขยายผลประเด็นสุขภาพอื่นๆ หรือเป็นแบบอย่างที่ดี

5.5 ชุมชนและเครือข่ายมีการกำหนดนโยบายสาธารณะด้านการจัดการสุขภาพ

4.10 หลักฐาน ข้อมูล หรือเอกสารอ้างอิงที่แสดงว่าการวิจัยนี้น่าจะมีความปลอดภัยและ/หรือมีประโยชน์ต่อผู้ร่วมวิจัย/อาสาสมัคร/สังคม:

-ระบบสุขภาพอำเภอ ( District Health System ) คือการทำงานสุขภาพโดยใช้อำเภอเป็นฐาน มองทุกส่วนในอำเภอเป็นเนื้อเดียวกัน ส่วนราชการสาธารณสุข หน่วยงานต่างๆในอำเภอ องค์การบริหารส่วนท้องถิ่น และภาคีภาคประชาชน โดยมีเป้หมายขับเคลื่อนการดูแลสุขภาพของประชาชนทั้งอำเภอ ผสมผสานงานสร้างเสริมสุขภาพ ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู เข้าด้วยกันในบริบทของสังคมในพื้นที่เป็นองค์รวม ต่อเนื่อง และ บุคคล ครอบครัว ชุมชม พึ่งตนเองได้ในการดูแลตนเองด้านสุขภาพ และชุมชนเข้มแข็งในการจัดการสุขภาพอย่างยั่งยืน

มีเป้าหมายระดับอำเภอ คือ สถานะสุขภาพดีขึ้น (Health status) ประชาชนสามารถดูแลตนเองได้ (Self care ) การมีส่วนร่วมของประชาชน ท้องถิ่น ทีมสุขภาพอำเภอมีความเข้มแข็งที่สามารถวัดผลได้จาก ประเด็นสุขภาพ จากการแก้ไขปัญหาและพัฒนาที่ขับเคลื่อนที่เปลี่ยนแปลง สอดคล้องกับบริบทของแต่ละพื้นที่

สนับสนุนการบริการปฐมภูมิ การบริการลำดับแรกที่อยู่ใกล้ชุมชนมากที่สุด โดยดูแลประชาชน ทั้งในระดับ บุคคล ครอบครัว และชุมชนอย่างใกล้ชิด ตั้งแต่ระดับ ก่อนป่วยดูแลเบื้องต้น เมื่อเจ็บป่วย และหลังเจ็บป่วย ทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณเพื่อให้เกิดชุมชนเข้มแข็งต่อไป โดยมีหน่วยบริการปฐมภูมิซึ่งอยู่ใกล้ชิดประชาชนในพื้นที่คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ( รพ.สต. )เป็นผู้ให้บริการระดับตำบลและเชื่อมประสานงานกับระดับอำเภอ ได้แก่ สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ โรงพยาบาลอำเภอ ในระบบส่งต่อและงานสาธารณสุขด้านรักษา ส่งเสริม ป้องกัน รักษา และฟื้นฟูสมรรถภาพ

4.5 เกณฑ์การคัดเลือกประชากรที่ศึกษา (Selection Criteria)

4.5.1 เกณฑ์การคัดเลือกผู้ร่วมวิจัย/อาสาสมัคร (Inclusion Criteria):

ในระดับอำเภอ 9 อำเภอทุกแห่ง และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 1 แห่ง ที่มีการดำเนินการตำบลจัดการสุขภาพ

5. แผนการดำเนินการ (Outline of the Study) และผลที่คาดว่าจะได้รับในแต่ละช่วงระยะเวลา:

การพัฒนาบริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิและสุขภาพองค์รวมให้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายได้นั้นต้องอาศัยการพัฒนากลไกการบริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพอำเภอ( DSH) ที่เข้มแข็ง จริงจัง ดังนั้นในทุกระดับควรกำหนดเป็นนโยบายสำคัญที่ต้องมีกระบวนการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และให้การสนับสนุนการมีส่วนร่วมและความเข้มแข็งในการจัดการตนเองด้านสุขภาพของภาคประชาชนในรูปแบบต่างๆให้หลากหลาย เช่น ตำบลจัดการสุขภาพ จิตอาสาต่างๆ การเสริมศักยภาพของชุมชน และอสม. ในการสร้างเสริมสุขภาพตามวิถีชีวิต เพื่อนำไปสู่การดูแลพึ่งพาตนเองและลดความแออัดในหน่วยบริการ

-การสนับสนุน การพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิ ของเครือข่ายบริการสุขภาพ (CUP) บางแห่ง ยังขาดการสนับสนุนเชิงนโยบายอย่างจริงจัง เพื่อพัฒนาศักยภาพระบบบริการปฐมภูมิ

- ระบบการปฏิบัติงาน ใน รพ.สต. มีความหลากหลาย และต้องอาศัยทักษะการปฏิบัติงานของแต่ละสาขาวิชาชีพที่เชื่อมโยงกัน การแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยใช้ข้อมูลพื้นที่เป็นฐานในการพัฒนาระบบบริการและศักยภาพบุคลากร จึงเป็นกระบวนการที่สำคัญในการพัฒนาคุณภาพบริการปฐมภูมิ

6. ผลที่คาดว่าจะได้รับเมื่อการดำเนินงานเสร็จสิ้นที่เป็นรูปธรรมและตัวชี้วัดความสำเร็จของโครงการ:

ผลการดำเนินงานโครงการ DHS : District Health System ตามนโยบายสำคัญของกระทรวง จังหวัดพะเยามีเป้าหมายการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพอำเภอทั้ง 9 อำเภอคือ อำเภอเมือง ( รวมพื้นที่ในเขตเทศบาลเมือง ซึ่งมีศูนย์สาธารณสุขชุมชนเมือง : ศสม. ) , อำเภอเชียงคำ, อำเภอแม่ใจ ,อำเภอดอกคำใต้, อำเภอจุน , อำเภอปง, อำเภอภูกามยาว, อำเภอเชียงม่วน, อำเภอภูซาง โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อ พัฒนาทีมในการทำงาน การบริหารจัดการและการแบ่งปันทรัพยากร กำหนดแนวทางการให้บริการอย่างเป็นระบบตามปัญหาและความจำเป็นพื้นที่และสร้างคุณค่าของคนทำงาน มีความสุขและได้รับการยอมรับ และบูรณาการสนับสนุนงบประมาณในพื้น การพัฒนาตามบันได 5 ขั้นอยู่ในระดับที่ 3 และมีประเด็นการขับเคลื่อนหนึ่งโครงการ หนึ่งอำเภอ ( One District One Project: ODOP )ในพื้นที่ทุกอำเภอ

5 ระดับการมีส่วนร่วมในกลไกกระบวนการพัฒนาDHSอำเภอ 5 ขั้นตอน	การให้ข้อมูลข่าวสาร(Inform)	การปรึกษาหารือ(Consult)	การให้เข้าร่วมมีบทบาท ( Involve)	การสร้างความร่วมมือ(Collaborate)	การเสริมพลังอำนาจ( Empower)
1.)unity district health team โครงสร้างองค์กร/กรรมการ (การพัฒนาระดับ 3.22)	มีการมอบนโยบายคำสั่งแนวทางปฏิบัติชัดเจนทุกอำเภอ	คณะกรรมการมีการประชุมตามวาระและปรึกษาหารือกัน	คณะกรรมการมีส่วนร่วมตามบทบาทที่ถนัดและหน่วยงาน	มีการประสานความร่วมมือในการทำงานเป็นเรื่องเดียวกัน	คณะกรรมการมีการเรียนรู้แลกเปลี่ยนกระตุ้นและพัฒนาซึ่งกันและกัน
2.) appreciation การสร้างคุณค่าในงาน องค์ความรู้ (การพัฒนาระดับ 3.11)	มีการถ่ายทอดพัฒนางานสู่การเรียนรู้ให้กับชุมชนและประชาชนเป็นผู้ให้ข้อมูลกันเอง	มีการแลกเปลี่ยนพัฒนาเรียนรู้ให้คำปรึกษาระหว่างหน่วยงานและองค์กรชุมชน	ชุมชนพัฒนาบทบาทจากผู้รับมาเป็นผู้ให้ร่วมเป็นเจ้าของในกิจกรรม	ชุมชนมีการประสานความร่วมมือจากผู้รู้/ปราชญ์และร่วมมือทำงาน	สร้างการเรียนรู้จากงานประจำสู่การวิจัย(R2R)และการถอดบทเรียนและคุณค่า/พึงพอใจในงาน
3.)resource sharing and human development การบูรณาการ แบ่งปันทรัพยากร พัฒนาบุคลากร (การพัฒนาระดับ 3.22)	องค์กรต่างๆให้การมีส่วนร่วมการประชาสัมพันธ์รับทราบการสนับสนุนงบประมาณและการเรียนรู้ของชุมชนในพื้นที่	มีการประชุมปรึกษาหารือถึงการระดมทรัพยากรมาแก้ปัญหา/พัฒนาตามประเด็นของพื้นที่ว่าเหมาะสมหรือไม่/อย่างไร	มีหน่วยงานองค์กรชุมชนและประชาชนสนับสนุนทรัพยากรคน เงิน อุปกรณ์ตามแผนการแก้ปัญหาพื้นที่	หน่วยงานในพื้นที่/องค์กรชุมชนและประชาชนมีส่วนร่วมตามบทบาทของหน่วยงานและความถนัดในประเด็นพื้นที่	หน่วยงานสนับสนุนทรัพยากรและให้การโอกาสพัฒนาศักยภาพด้านการบริหารจัดการและการให้บริการตลอดจนการสร้างคุณค่าในงานพื้นที่
5.)essential care ให้บริการตามบริบท สภาพปัญหาระดับบุคคล ครอบครัว ชุมชนสิ่งแวดล้อม (การพัฒนาระดับ 3.06)	ในพื้นที่ทราบปัญหาและร่วมมือในการแก้ไขและพัฒนาสุขภาพตามประเด็นพื้นที่	มีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์/ถอดบทเรียนการทำงานในรอำเภอ/ตำบลชุ/มชน	หน่วยงาน/องค์กร/แกนนำประชาชนในพื้นที่มีส่วนร่วมในการทำงาน	มีการประสานความร่วมมือจากหน่วยงานเพื่อเชื่อมต่อระการแก้ไขปัญหา	หน่วยงานสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพทั้งผู้ให้บริการและรับบริการให้สามารถแก้ปัญหา
5)community participation เครือข่ายและชุมชนร่วมกันทำงานเป็นหนึ่ง และขยายผล(การพัฒนาระดับ 2.50)	ประชาชนรับทราบถึงแนวทางและบทบาทของตนทีมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา/พัฒนา	องค์กร/แกนนำ/ประชาชนมีการปรึกษาหารือและมีส่วนร่วมการแสดงความคิดเห็น	องค์กร/แกนนำ/ประชาชนมีส่วนร่วมในการทำงานเพื่อแก้ปัญหาพื้นที่	ชุมชนและหน่วยงานสร้างความร่วมมือในเครือข่ายพื้นที่และต่างพื้นที่	มีการร่วมกันถอดบทเรียนแก้ไขปัญหาและพัฒนางานในพื้นที่และการศึกษาดูงานมาเพื่อพัฒนา

7 แผนการนำผลงานดังกล่าวออกสู่การใช้ประโยชน์ (Implementation):

ประเด็นหนึ่งอำเภอ หนึ่งโครงการ(ODOP)ในพื้นที่ ที่ขับเคลื่อนในพื้นที่ตามการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพอำเภอทั้ง 9 อำเภอคือ

อำเภอเมือง ( รวมพื้นที่ในเขตเทศบาลเมือง) -พัฒนาการมีส่วนร่วมของเครือข่ายสุขภาพ ด้านการดูแล ส่งเสริมสุขภาพผู้พิการได้ช่วยเหลือผู้พิการซ้ำซ้อนที่ไม่เข้าถึงบริการ มีสภาพการดำรงชีวิตไม่เหมาะสม จนสามารถใช้ชีวิตแบบคนปกติ ปรับปรุงสภาพ ที่อยู่อาศัย การดำรงชีวิตดีขึ้น มีการติดตามดูแลอย่างใกล้ชิดจาก ญาติ/ อสม./อปท./ พมจ. รพ.สต.บูรณาการการมีส่วนร่วม

อำเภอเชียงคำ-อำเภอสุขภาพดี 80ปียังแจ๋วพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุที่บ้านและในชุมชนแบบองค์รวมมีนวัตกรรมโรงเรียนผู้สูงอายุ คนเฒ่าเล่านิทาน /จิตอาสาดูแลผู้สูงอายุ /ภาคีเครือข่าย ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมในการดำเนินงานด้าน เงิน คน ของ เวลา เกิดการเรียนรู้ที่จะดูแลคนในชุมชนกันเอง

อำเภอแม่ใจ- การพัฒนาระบบบริการแบบครบวงจรผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง( เบาหวาน/ความดันโลหิตสูง)ประชุม/ประชาคมแกนนำ/ผู้ป่วยและญาติ/จัดบริการโรคเรื้อรังเชิงรุก /คัดกรองภาวะแทรกซ้อน/เสริมสร้างความรู้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม/กิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพการฟื้นฟูสมรรถภาพ/ติดตามเยี่ยมบ้าน/อาสาสมัครผู้สูงอายุเยี่ยมบ้านสนับสนุนให้ผู้ป่วยเข้าร่วมเป็นสมาชิกชมรม/โรงเรียนผู้สูงอายุ

อำเภอดอกคำใต้-การพัฒนาระบบงานควบคุมป้องกันวัณโรคโดยชุมชนมีส่วนร่วมมีการคืนข้อมูลและวางแผนร่วมกับชุมชนในเวทีประชาคมความครอบคลุมในการคัดกรองผู้สัมผัสยังมีน้อย

อำเภอจุน -การพัฒนาระบบสุขภาพวัยรุ่นที่ยั่งยืนโดยชุมชนมีส่วนร่วมมีการพัฒนาบุคลากรและแกนนำให้คำปรึกษา อบรมให้ความรู้แกนนำนักเรียน /พัฒนาคุณภาพระบบบริการ ในสถานบริการและในโรงเรียน/พัฒนาสถานบริการ ให้ได้มาตรฐานคลินิกให้คำปรึกษา /เกิดศูนย์ให้คำปรึกษาคุณภาพวัยรุ่นในโรงเรียน

อำเภอปง- "ชุมชนงดสุราในงานศพ และงานบุญในวัด”ผู้นำ เป็นตัวอย่างที่ดีในการลดการดื่มสุราผู้ติดสุรา เข้าระบบบำบัดสุรา วันพระ ไม่จำหน่าย ไม่ดื่มสุราและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในชุมชน ห้ามจำหน่ายสุราในอายุ ต่ำกว่า 20 ปี และในช่วงเวลาที่กำหนดมีระบบการดูแล บำบัด ทั้งในชุมชน และสถานบริการผู้ที่มีปัญหาการดื่มสุรา ที่ชุมชนมีส่วนร่วม

อำเภอภูกามยาว- “การส่งเสริมสุขภาพโดยการออกกำลังกาย(Fit For Live) เพื่อ ป้องกันโรคเบาหวานความดันโลหิตสูง ”กินปลาเป็นหลัก กินผักเป็นยา กินกล้วยน้ำหว้าเป็นอาหารว่าง เดินๆหย่างๆ วันละ ๓๐ สิบนาที แป๋งอารมณ์ดี ลดบุหรี่ ลดเหล้าพบว่าเป็นการสร้างกระแสความต่อเนื่อง สะดุดและขาดความเชื่อมโยงกับแม่ข่ายทำให้การดำเนินงานล่าช้า กลุ่มเป้าหมายบางส่วนมีการเข้าร่วมกิจกรรมไม่ต่อเนื่อง งบหมด ก็หยุด

อำเภอเชียงม่วน-วาระคนเชียงม่วนชวนกันลดละเลิกสุรา “กินอิ่ม นอนอุ่น หุ่นดี หนี้หมด ทีมงานเอากัน เป็นกัน แต้” ( นายอำเภอ)

อำเภอภูซาง-การป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออกทำไปพร้อมกันกับประเด็นปัญหาในพื้นที่ NCD/โรคติดต่อจากพฤติกรรมบริโภคสุกๆดิบๆ/เอดส์และวัณโรค/ปัญหาสุขภาพจิต

8. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการวิจัย

8.1 ประโยชน์ต่อผู้ร่วมวิจัย/อาสาสมัครเป็นรายบุคคล:

การจัดระบบสุขภาพในระดับจังหวัด อำเภอ ตำบล การดำเนินงานที่ผ่านมามีจุดอ่อนสำคัญคือขาดความเชื่อมโยงอย่างเป็นระบบของระบบบริการทุติยภูมิ ปฐมภูมิรวมทั้งสุขภาพองค์รวมในบาง CUP ดังนั้น ในปี 2556 จังหวัดพะเยา ได้ดำเนินการพัฒนาสาขาบริการ บริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิและสุขภาพองค์รวมให้มีความเชื่อมโยงกัน ผ่านการพัฒนากลไกการบริหารจัดการตามแนวทางของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DSH) และคณะกรรมการ Service Plan ระดับจังหวัด ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความเป็นเอกภาพของเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอ มีการช่วยเหลือแบ่งปันทรัพยากรตามหลัก พบส.พี่น้องช่วยกัน มีการพัฒนาบุคลากรโดยใช้บริบทเป็นฐาน (CBL) เพื่อให้สามารถจัดบริการที่จำเป็นได้ตามหลักเวชศาสตร์ครอบครัว โดยการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน พัฒนาบุคลากรระดับอำเภอด้านสุนทรีย์สนทนา ,การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการจัดกระบวนการเรียนรู้การนำงานประจำมาสู่การวิจัย ( R2R)โดยการนำประเด็นปัญหาและพัฒนาในพื้นที่รับผิดชอบในทุกอำเภอมาเป็นการเรียนรู้เพื่อพัฒนางานและการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้านเวชศาสตร์ครอบครัว การเยี่ยมบ้าน การดูแลสุขภาพในชุมชน ( Home Ward ,Home care ) การศึกษาดูงานแลกเปลี่ยนในพื้นที่อำเภอ การประชุมสัญจรในอำเภอ และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลร่วมกับการประเมินการพัฒนาการบริการปฐมภูมิในพื้นที่ (Primary Care: PCA )แต่ทั้งนี้การพัฒนาดังกล่าวยังคงความแตกต่างหลากหลายของบริบทในแต่ละพื้นที่ ซึ่งการพัฒนาบริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิและสุขภาพองค์รวมให้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายได้นั้นต้องอาศัยการพัฒนากลไกการบริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพอำเภอ( DSH) ที่เข้มแข็ง จริงจัง ดังนั้นในทุกระดับควรกำหนดเป็นนโยบายสำคัญที่ต้องมีกระบวนการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และให้การสนับสนุนการมีส่วนร่วมและความเข้มแข็งในการจัดการตนเองด้านสุขภาพของภาคประชาชนในรูปแบบต่างๆให้หลากหลาย เช่น ตำบลจัดการสุขภาพ จิตอาสา การเสริมศักยภาพของชุมชน และ อสม. ในการสร้างเสริมสุขภาพตามวิถีชีวิต เพื่อนำไปสู่การดูแลพึ่งพาตนเองและลดความแออัดในหน่วยบริการ การสนับสนุน การพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิ ของเครือข่ายบริการสุขภาพ (CUP) บางแห่ง ยังขาดการสนับสนุน เชิงนโยบายในส่วนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอย่างจริงจัง เพื่อพัฒนาศักยภาพระบบบริการปฐมภูมิซึ่งบทบาทหลักยังเป็นบุคลากรด้านสาธารณสุข ระบบการปฏิบัติงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) มีความหลากหลาย และต้องอาศัยทักษะการปฏิบัติงานของแต่ละสาขาวิชาชีพที่เชื่อมโยงกัน การแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยใช้ข้อมูลพื้นที่เป็นฐานในการพัฒนาระบบบริการและศักยภาพบุคลากรซึ่งระดับจังหวัดดำเนินการพัฒนาระบบฐานข้อมูลออนไลน์และจำแนกทั้งระดับอำเภอ ตำบล ที่สามารถค้นหา บันทึก และประมวลผลได้ซึ่งเป็นนวัตกรรมด้านระบบข้อมูลด้วยเทคโนโลยี่ จึงเป็นกระบวนการที่สำคัญในการพัฒนาคุณภาพบริการปฐมภูมิการขับเคลื่อนหนึ่งโครงการหนึ่งอำเภอ ( One District One Project: ODOP )บทบาทหลักยังเป็นความรับผิดชอบของบุคลากรสาธารณสุขเป็นส่วนใหญ่ซึ่งเป็นประเด็นท้าทายที่สร้างความตระหนักให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรชุมชน ประชาชนที่ควรมีส่วนร่วมและมีความสำนึกเป็นเจ้าของในการดำเนินการเพื่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตในชุมชนต่อไปที่จะต้องมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง

8.2 ประโยชน์ต่อวิชาชีพโดยรวม:

การพัฒนาระบบสุขภาพอำเภอ(DHS) ทำให้มีการพัฒนาใน รพ.สต.และชุมชน

1.จัดการประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ใน-นอกเครือข่ายฯ

2.การจัดระบบ Home health care ( HHC),Home ward

3. สร้างความร่วมมือกับองค์กรต่างๆในชุมชน

4.พัฒนาR2R นวัตกรรมในรพ.สต.อย่างต่อเนื่อง

8.4 อื่นๆ:

บริบทพื้นที่มีการทำงานต่อยอดจากงานเดิมที่ทำอยู่แล้ว DHS ทำให้เกิดเชิงรุกมากขึ้นและคืนข้อมูลให้ประชาชนในพื้นที่เพื่อความเข้าใจ เห็นความสำคัญ โดยจังหวัดพะเยากำหนดเป็นนโยบาย ตัวชี้วัดหลัก ให้อิสระการดำเนินงาน แผนงาน/โครงการ ตามสภาพปัญหาและบริบทพื้นที่ในระดับอำเภอ ซึ่งสอดคล้องกับสรุปผลการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ เมืองบึงกาฬ จังหวัดบึงกาฬ(2556)ที่เริ่มพัฒนากระบวนการจากสภาพปัญหา สถานการณ์ในพื้นที่มาวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อเป็นแนวทางการดำเนินงาน และสอดคล้องกับการศึกษา “เรื่องการประเมินผลการพัฒนาDHSเครือข่ายบริการที่ 8 จังหวัดอุดรธานี” ของปรีดี แต้อารักษ์และคณะ(2557)ได้ประเมินผลการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดในเครือข่ายบริการจำนวน 7 จังหวัด คือ อุดรธานี,สกลนคร,นครพนม,เลย,หนองบัวลำภู,หนองคายและบึงกาฬ พบว่าการขับเคลื่อนการพัฒนาการจัดการเครือข่ายระบบสุขภาพระดับอำเภอ มีการบูรณาการ แผนงาน/กิจกรรม ร่วมกับโครงการแก้ไขปัญหาในพื้นที่ ที่จัดทำตามปีงบประมาณและได้สร้างเครือข่ายเพิ่มขึ้นโดยการมีส่วนร่วมขององค์กรภาคส่วนท้องถิ่น ท้องที่ แกนนำองค์กรในชุมชนอาสาสมัครต่างๆที่เป็นต้นทุนเดิมด้านศักยภาพบุคคล และทรัพยากร แต่ได้เพิ่มกิจกรรม รณรงค์สร้างกระแส และทำงานเชิงรุกด้านบริการถึงระดับบุคคล ครอบครัวซึ่งมีหลายหน่วยงาน องค์กรเข้ามามีส่วนร่วมทำงานเป็นทีมหนึ่งเดียว และเชื่อมโยงบทบาทตามภารกิจที่ผสมผสานการทำงาน

ด้านการพัฒนาศักยภาพบุคลากรสาธารณสุข อาสาสมัครสาธารณสุข(อสม.)ในพื้นที่ได้รับการพัฒนาต่อยอดด้านการศึกษาชุมชนจังหวัดพะเยา ( โครงการล้านนา :LANNA ) ทีมนำ,แกนนำต่างๆ ในองค์กรเครือข่ายระดับอำเภอ ได้พัฒนาการบริการจัดการด้านเกณฑ์คุณภาพบริการปฐมภูมิ,เวชปฏิบัติครอบครัว,การบริการด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์, การบริหารจัดการระบบสุขภาพระดับอำเภอ(PCA/Family Medicine/Humanize care/CUP Management) พื้นที่ระดับอำเภอได้จัดตั้ง“คณะกรรมการชุดเดียว” มีนายอำเภอ เป็นประธานและมีหลายภาคส่วนเป็นคณะกรรมการทำให้เกิดการมีส่วนร่วมมากขึ้น” (ข้อเสนอแนะจากกลุ่มสาธารณสุขอำเภอ) “ ถ้านโยบายการจัดการระบบสุขภาพและคุณภาพชีวิตประชาชน ลงที่ปกครองจะมีอำนาจการสั่งการ(Power) มากขึ้น คนทำงานบางคนยังติดกรอบวิชาชีพซึ่งสหวิชาชีพยังไม่อยู่ในคนเดียวที่สามารถทำงานได้หลายบทบาท”(ข้อเสนอแนะจากกลุ่มแพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว)

ด้านการจัดทำโครงการ “ หนึ่งอำเภอ หนึ่งโครงการ(ODOP)” ทุกอำเภอมีการวิเคราะห์สภาพปัญหาและกำหนดประเด็นโครงการที่ใช้ขับเคลื่อน นำร่องการจัดการระบบสุขภาพอำเภอ (DHS)ที่มีความแตกต่างกันของสภาพและบริบทของพื้นที่ จากงานประจำที่ดำเนินการต่อเนื่องที่ไม่เพิ่มภาระงานใหม่ ซึ่งสอดคล้องกับผลการศึกษาของ แนวทางการพัฒนานั้น ถ้ากำหนดประเด็นODOP ด้วย “ โรค ”ส่วนใหญ่ผู้ปฏิบัติงานเป็นบุคลกรสาธารณสุขและอาสาสมัครสาธารณสุข(อสม.) หากเป็นกลุ่มเป้าหมายการทำงานกับกลุ่มประชาชนที่มีความหลากหลายของสภาพปัญหาเกี่ยวกับพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องกับกลุ่ม เพศ อายุ บริบทสภาพสิ่งแวดล้อมในพื้นที่นั้น หน่วยงานและองค์กรต่างๆได้มีบทบาทเข้ามามีส่วนร่วมมากขึ้น ทำงานได้กว้างเป็นทีมงานหนึ่งเดียวตามภารกิจ มีการบูรณาการ ทำงานอย่างจริงจัง ซึ่งสอดคล้องกับผลการศึกษาเรื่อง “ การพัฒนาการดำเนินงานระบบสุขภาพระดับอำเภอจังหวัดน่านปี 2556” ของ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดน่าน พบว่า การคัดเลือกประเด็นการพัฒนา “หนึ่งโครงการ หนึ่งอำเภอ( ODOP )”โดยการใช้ข้อมูลปัญหาพื้นที่ บูรณาการกับงานประจำที่ได้ดำเนินการ ทำให้ความรู้สึกของการรับภาระงานที่ลดลง และต่อยอดการพัฒนา ด้วยต้นทุนเดิมของภาคีเครือข่ายในการดำเนินการในตำบลจัดการสุขภาพเข้มแข็งและชุมชนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหา จากการพัฒนาในหลายพื้นที่ในระดับหมู่บ้าน ตำบล และอำเภอ ที่ขับเคลื่อนต่อยอดการพัฒนาโครงการเดิมที่ต่อเนื่องจากปีที่ผ่านมาแต่เพิ่มความเข้มข้น เชิงรุกมากขึ้น ส่วนจังหวัดพะเยามีความแตกต่างจากจังหวัดน่านคือ กระบวนการพัฒนาบุคลากรสาธารณสุขด้านเวชศาสตร์ครอบครัวที่เน้นการจัดการสุขภาพในระดับบุคล ครอบครัว โดยเครือข่ายแพทย์เวชศาสตร์และพยาบาลเวชปฏิบัติจังหวัดพะเยาเป็นผู้ให้คำปรึกษาทีมให้บริการเชิงรุกด้านสุขภาพ และพัฒนาทีมเยี่ยมบ้านแบบสหสาขาวิชาชีพบูรณาการงานสุขภาพกับการสวัสดิการสงเคราะห์( อำเภอเมือง,แม่ใจ,เชียงคำ) และมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ถอดบทเรียนการทำงานในระดับอำเภอ

การพัฒนาทีมแกนนำของ เครือข่ายสุขภาพอำเภอ( โรงพยาบาล/สาธารณสุขอำเภอ/โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล) ที่ต้องมีบทบาทในการนำนโยบายสู่การปฏิบัติเชื่อมโยง สถานการณ์เชิงระบบ มีวิสัยทัศน์ และเป้าหมายร่วมกัน นำการขับเคลื่อน ควรมีการวิเคราะห์ข้อมูล และคืนข้อมูลให้กับทีมหน่วยงาน ภาคีเครือข่ายในพื้นที่ระดับอำเภอ เป็นระยะ เพื่อปรับปรุง และดำเนินการตามโครงการ เพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมในกระบวนการอย่างแท้จริง วางระบบและสนับสนุนการดำเนินงานงาน ตลอดรวมถึงการติดตามประเมินผลการดำเนินงาน สร้างการส่วนร่วมกับชุมชนในการดำเนินงานโรงเรียนนวตกรรมสุขภาพชุมชน กองทุนสุขภาพ แผนที่ทางเดินยุทธ์ศาสตร์ ค่ากลาง แผนสุขภาพตำบล (สร้างทีมกระบวนการ) ระบบและสนับสนุนการดำเนินงานงาน ตลอดรวมถึงการติดตามประเมินผลการดำเนินงานการดูแลผู้ป่วยอย่างบูรณาการต่อเนื่องและเป็นองค์รวม เชื่อมต่อโรงพยาบาลชุมชน กับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลและชุมชน การพัฒนากลไกการบริหารจัดการตามแนวทางของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ ( District Health System :DSH) ไม่มีวันจบควรพัฒนาต่อเนื่องไปตามบริบทสภาพปัญหาและความต้องการของชุมชนในพื้นที่ ที่แปรไปตามสภาวะ สภาพสังคม เศรษฐกิจ การเมือง สิ่งแวดล้อม ฯลฯ (สุรเกียรติ อาชานานุภาพ:2556)

ความก้าวหน้าในการดำเนินการวิจัย/ปัญหาหรืออุปสรรคระหว่างทำวิจัย:

การดำเนินงานโครงการ DHS : District Health System ตามนโยบายสำคัญของกระทรวง จังหวัดพะเยามีเป้าหมายการพัฒนาเครือข่ายสุขภาพอำเภอทั้ง 9 อำเภอ

อย่างไรก็ตาม การดำเนินงานที่ผ่านมามีจุดอ่อนสำคัญคือขาดความเชื่อมโยงอย่างเป็นระบบของระบบบริการทุติยภูมิ ปฐมภูมิรวมทั้งสุขภาพองค์รวมในบาง CUP ดังนั้น ในปี 2556 จังหวัดพะเยา ได้ดำเนินการพัฒนาสาขาบริการ บริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิและสุขภาพองค์รวมให้มีความเชื่อมโยงกัน ผ่านการพัฒนากลไกการบริหารจัดการตามแนวทางของเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ( District Health System :DSH) และคณะกรรมการ Service Plan ระดับจังหวัด ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความเป็นเอกภาพของเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอ มีการช่วยเหลือแบ่งปันทรัพยากรตามหลัก พบส.พี่น้องช่วยกัน มีการพัฒนาบุคลากรโดยใช้บริบทเป็นฐาน (CBL) เพื่อให้สามารถจัดบริการที่จำเป็นได้ตามหลักเวชศาสตร์ครอบครัว โดยการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน แต่ทั้งนี้การพัฒนาดังกล่าวยังคงความแตกต่างหลากหลายของบริบทในแต่ละพื้นที่

-การพัฒนาบริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิและสุขภาพองค์รวมให้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายได้นั้นต้องอาศัยการพัฒนากลไกการบริหารจัดการเครือข่ายสุขภาพอำเภอ( DSH) ที่เข้มแข็ง จริงจัง ดังนั้นในทุกระดับควรกำหนดเป็นนโยบายสำคัญที่ต้องมีกระบวนการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และให้การสนับสนุนการมีส่วนร่วมและความเข้มแข็งในการจัดการตนเองด้านสุขภาพของภาคประชาชนในรูปแบบต่างๆให้หลากหลาย เช่น ตำบลจัดการสุขภาพ จิตอาสาต่างๆ การเสริมศักยภาพของชุมชน และอสม. ในการสร้างเสริมสุขภาพตามวิถีชีวิต เพื่อนำไปสู่การดูแลพึ่งพาตนเองและลดความแออัดในหน่วยบริการ

- การสนับสนุน การพัฒนาระบบบริการปฐมภูมิ ของเครือข่ายบริการสุขภาพ (CUP) บางแห่ง ยังขาดการสนับสนุนเชิงนโยบายอย่างจริงจัง เพื่อพัฒนาศักยภาพระบบบริการปฐมภูมิ

การศึกษาการมีส่วนร่วมในการบริหารงานเครือข่ายระดับอำเภอเป็นการศึกษาจากการทำงานตามนโยบายทีมีการเร่งรัดเพื่อให้ได้ตามเป้าหมายซึ่งการทำงานตามบริบทพื้นที่ที่มีความแตกต่างจากรากฐานเดิมของสถานการณ์ด้านสังคม สิ่งแวดล้อมและลักษณะทางประชากรในพื้นที่ จึงไม่สามารถสรุปผลในเชิงปริมาณและคุณภาพภาพรวมได้ชัดเจนจึงต้องมีการจำแนกประเด็น “ หนึ่งอำเภอ หนึ่งโครงการ ”มาเป็นแนวทางการวิเคราะห์การมีส่วนร่วม จากการบันทึกตามเครื่องมือที่สร้างขึ้นเพื่อรวบรวมข้อมูลและผู้ให้ข้อมูลใช้ตัวแทนในพื้นที่ที่แตกต่างกันตามประเด็นการจัดการDHS และสรุปจากรายงานผลการดำเนินงานระดับพื้นที่ต่อสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยา รวมทั้งสรุปผลจากการจัดทีมออกนิเทศงาน ติดตาม ประเมินผลการดำเนินงานในระดับอำเภอ ตำบล หมู่บ้าน ที่มีการเลือกติดตามผล บูรณาการกับงานสาธารณสุขในพื้นที่และการมีส่วนร่วมในการดำเนินงานและการบันทึกข้อมูลจากผู้ช่วยวิจัยในระดับอำเภอ ที่ทีมมีความแตกต่างด้านคุณลักษณะของบุคคลด้านทักษะ การปฏิบัติ

เอกสาร:

สรุปเอกสารฉบับย่อ [1]

การมีส่วนร่วมการขับเคลื่อนกระบวนการจัดการเครือข่ายสุขภาพระดับอำเภอ จังหวัดพะเยา [2]

ติดต่อ:

นักวิจัย สุรีย์ภรณ์ เลิศวัชรสกุล ,สุทธิพร ชมภูศรี กลุ่มงานพัฒนาทรัพยากรบุคคล คุณภาพและรูปแบบบริการ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยา ศูนย์ราชการจังหวัดพะเยา อ.เมือง จ.พะเยา 56000 โทร 054 409126-28 , 089 9527372

อัพเดทความเคลื่อนไหว

อัลบั้มภาพ

วิดีโอ